Chromatische aberratie

Wat is chromatische aberratie?

Chromatische aberratie ontstaat bij het breken van licht in een lens. De kleuren verschuiven in de lens ten opzichte van elkaar. Wanneer we kijken naar een regenboog, zien we ook lichtbreking. De regendruppels weerkaatsen de kleuren van het zonlicht die ten opzichte van elkaar verschuiven.

Ontstaat

Chromatische aberratie is afhankelijk van de samenstelling van je objectief, de gekozen brandpuntsafstand en de gekozen diafragmaopening. Hierdoor komen sommige lichtgolven net op een ander punt op de sensor uit. Kleuren verschuiven ten opzichte van elkaar. Hierdoor krijg je paarse (en soms blauwe en groene) randen in je foto op plaatsen waar scherpe overgangen van donker naar licht zijn. Vaak zie je het langs randen van boomstammen of randen van een donker flatgebouw tegen een lichte lucht. Chromatische aberratie zijn door de vorm van lenselementen vaak aan de randen sterker dan in het midden van het beeld. Wanneer we kijken naar een regenboog, zien we ook lichtbreking. De regendruppels weerkaatsen de kleuren van het zonlicht die ten opzichte van elkaar verschuiven. Chromatische aberratie kom je  in de praktijk voornamelijk tegen in de uiterste hoeken van opnames met scherpe overgangen van donker naar licht. Sommige objectieven laten blauwe en gele kleurschifting zien in plaats van de groene/magenta afwijking.

Voorkomen

Om chromatische aberratie te voorkomen, moet er een element in het objectief worden toegepast dat het licht weer precies zo bundelt, dat alle kleuren op hetzelfde punt samen komen. Fluorietobjectieven en objectieven met een bijzondere asferische vorm zijn hiervoor geschikt. Dit soort objectieven zijn lichter, maar ze zijn lastig te produceren, waardoor de objectieven duurder worden.

Vermijd hoge contrasten 

Je kunt chromatische aberratie voorkomen door hoge contrasten te vermijden. Zoek een achtergrond die meer overeenkomt met de primaire kleur van je onderwerp. Door eventueel je standpunt te veranderen, krijg je vaak ook een hele andere achtergrond. Maar dat is niet altijd mogelijk.

Brandpuntsafstand

Veel zoomobjectieven hebben meer last van chromatische aberratie in de langste en kortste brandpuntsafstanden. Door de brandpuntsafstand te veranderen, kan het zijn dat de afwijking veel minder zichtbaar is of verdwijnt. Prime-objectieven (objectieven met een vaste brandpuntsafstand) hebben over het algemeen minder last van chromatische aberratie.

Kleiner diafragma 

Het diafragma verkleinen (groter getal) helpt ook om chromatische aberratie tegen te gaan.

Centreer je onderwerp 

Chromatische aberratie komt vaker voor in de richting van de randen van het kader. Door het onderwerp in het midden te plaatsen heb je dus minder kans op chromatische aberratie. Vaak moet je dan in de nabewerking de compositie wat aanpassen omdat anders het onderwerp in het midden van de foto staat.

RAW

Fotografeer in RAW, dan kun je chromatische aberratie in de nabewerking nog verminderen in Lightroom of Luminar.

Nabewerking

Chromatische aberratie kun je wel verminderen in de nabewerking. In bijvoorbeeld Lightroom kun je in het kopje ‘Lenscorrecties’ het hokje ‘Kleurafwijkingen’ aanvinken. In het menu ‘Lenscorrecties’ kan je deze kleurafwijking heel eenvoudig verwijderen.

Als je de correctie zelf in de hand wilt houden, dan ga je naar het menu ‘Handmatig’. Hier zie je verschillende sliders. Met de pipet kun je de juiste kleur aan klikken. Je ziet dan dat het pipet zelf het paarse herkent. Met de hoeveelheid kun je bepalen in welke mate de randen worden gecorrigeerd. Met de slider eronder kun je exact de juiste kleurtinten bepalen. Als je rode en paarse tinten in de foto ziet, selecteer je deze kleuren met de sliders.

Groene en rode vlekken  

Een ander vorm van chromatische aberratie die zeldzamer is, heet secondaire longitudinale chromatische aberratie, ofwel ‘kleur bokeh’. Hierbij krijg je een groene kleurzweem van onscherpe onderwerpen die dichterbij liggen dan het punt waarop is scherpgesteld en een paarse kleur bij onderwerpen die achter het punt liggen waarop is scherpgesteld. Alle objectieven kunnen last hebben van dit verschijnsel, maar het komt over het algemeen voor bij snelle objectieven met een grotere opening dan een diafragma van f/2.8. Dit soort objectieven zijn gevoeliger voor ‘kleur bokeh’. Deze vorm van chromatische aberratie is achteraf niet te corrigeren in bijvoorbeeld Lightroom.

Paarse vlekken

Heb je last van paarse vlekken dan is dat ook een vorm van chromatische aberratie en heet ‘blooming’. Dit verschijnsel kom je in de praktijk vaker tegen en wordt aangezien als chromatische aberratie, maar het is ‘blooming’. Deze paarse vlekken ontstaan bij overbelichting van individuele pixels op de sensor. De pixels stromen als het ware over zoals bij een volle emmer met water, waardoor er in de naburige pixels paarse (rood + blauw) vlekken ontstaan. CCD-sensoren die in de meeste compactcamera’s zitten, zijn gevoeliger voor blooming dan CMOS-sensoren die in de meeste camera’s met verwisselbare objectieven worden toegepast. Blooming komt dus vaker voor bij foto’s gemaakt met een compactcamera dan bij foto’s die gemaakt zijn met een spiegelreflexcamera.

Veel plezier! #blijfklikken