Alles wat je moet weten over scherptediepte

Wat is scherptediepte?

Scherptediepte is een begrip in de fotografie dat verwijst naar het gebied van een afbeelding dat er scherp en helder uitziet. Het wordt beïnvloed door de diafragma-instelling op de camera, die kan worden aangepast om een bepaalde diepte in de foto te bereiken. Een kleine scherptediepte betekent dat slechts een klein deel van een afbeelding scherp is, terwijl een grote scherptediepte ertoe leidt dat de meeste of alle elementen in het frame scherp en helder zijn.

Het gebruik van een kleine scherptediepte met een groot diafragma kan worden gebruikt om prachtige afbeeldingen te maken omdat slechts een deel van de foto scherp is. Terwijl een grote scherptediepte met kleinere diafragma’s vaak worden gebruikt voor landschappen, architectuur en andere soorten fotografie waarbij het belangrijk is dat alles overal haarscherp is. Veel fotografen gebruiken verschillende combinaties van zowel kleine als grote scherptedieptes, afhankelijk van wat hun foto vereist.

Hoe werkt scherptediepte?

Er zijn drie belangrijke factoren die van invloed zijn op de scherptediepte:

• Diafragma
• Afstand tot je onderwerp én de afstand tussen je onderwerp en achtergrond.
• Brandpuntsafstand

Scherptediepte en Diafragma

Het diafragma heeft te maken met de opening van de lens. Door middel van lamellen kan je de opening van de lens bepalen. Ze nomen dit ook wel een verstelbare iris. Middels het diafragma bepaal je hoeveel licht er binnen kan komen én bepaal je de scherpte in de foto.

Met een grote opening, klein f-getal van het diafragma, krijg je een kleine scherptediepte. Hoe kleiner de opening van het diafragma, hoe meer de scherpte zal toenemen op de voor- en achtergrond. Dan spreken we over een grote scherptediepte.

Groot diafragma = klein f-getal = ondiepe (kleine) scherptediepte
Klein diafragma = groter f-getal = diepere (grotere) scherptediepte

Scherptediepte en afstand

Wil je een wazige achtergrond, dus een kleine scherptediepte, zorg er dan voor dat je onderwerp niet te groot is én dichtbij is. Hoe dichterbij het onderwerp is, hoe makkelijker je een wazige achtergrond kunt bereiken. Wil je meer scherpte in de foto, dus een grotere scherptediepte, neem dan juist meer afstand tot het onderwerp.

Maar de afstand tussen je onderwerp en de achtergrond maakt ook uit. Hoe meer ruimte er tussen die 2 bevindt, hoe waziger (kleine scherptediepte) de achtergrond wordt.

Scherptediepte en brandpuntsafstand

Eenvoudig uitgelegd is het brandpuntsafstand de hoeveelheid millimeter dat je bent in- of uitgezoomd. Stel, je hebt een lens van 18-55mm en je bent helemaal uitgezoomd op 18mm, dan is het brandpuntsafstand 18mm.

We hebben al gezien dat er een aantal factoren zijn die bepalend zijn om meer of minder scherptediepte te verkrijgen. Een van de meest makkelijke manieren om snel een wazige achtergrond te krijgen, is door gebruik te maken van inzoomen. Hoe langer de brandpuntsafstand (dus hoe meer je bent ingezoomd), hoe kleiner de scherptediepte. Dit is wel bij gelijke afstand tot het scherpstelpunt én diafragma.

Hoe meer je kan inzoomen, hoe makkelijker de achtergrond onscherper zal worden. Meer weten over zoom en brandpuntsafstand? Lees hier een uitgebreider artikel uit onze kennisbank.

Invloed van de camera sensor op scherptediepte

Om maar direct duidelijkheid te verschaffen, eigenlijk heeft de sensor zelf geen invloed. Wel het formaat van de sensor. Een gemiddelde camera op de consumenten markt heeft een APS-C sensor. Deze is kleiner dan een fullframe camera.

Het effect van een kleinere sensor is dat de beeldhoek (hoeveel we op de foto kunnen krijgen) ook kleiner is. Om een voorbeeld te geven. Een 50mm lens op een fullframe camera is bij een APS-C camera 80mm (uitgaande van een cropfactor 1,6). Je hebt dus het gevoel dat je ingezoomd bent. Het effect op de scherptediepte neemt hierdoor ook iets toe.

Grote of kleine scherptediepte

We gebruiken vaak de termen: grote en kleine scherptediepte. Maar wat wil dat nou eigenlijk zeggen. Bij scherptediepte benoemen we eigenlijk de afstand tussen het meest eerste en het verste punt in de foto wat scherp is. Als de afstand van de scherpte groot is, spreken we over een grote scherptediepte. Is de afstand klein, dan spreken we dus een kleine scherptediepte.

Het gebied van scherpte is nooit gelijk verdeeld vanaf het scherpstelpunt. De scherpte ligt altijd voor het scherpstelpunt en twee derde erachter. Hoe groot de zone is, hangt van verschillende factoren af. Als je die leert onderscheiden en benutten, kan je scherptediepte creatief gaan gebruiken in je fotografie.

Portretfoto en het gebruik van scherptediepte

Bij een portretfoto gaat het om het portret en vaak minder/niet om de achtergrond. In veel gevallen zal de achtergrond ook afleiden wanneer deze te scherp is. Het allerbelangrijkste bij een portretfoto is dat de ogen altijd scherp zijn. Dit is namelijk het eerste waar wij naar kijken als we een foto zien van een persoon.

Veel fotografen werken me een groot diafragma. Sommige zelfs met een opening van f/1.4. Hierdoor krijg je heel snel een kleine scherptediepte. Wees je goed bewust van het feit dat als je nét naast het oog scherpstelt dat de kans groot is dat het oog ook onscherper is dan bedoeld. Het verloop van scherpte kan heel snel gaan. Je zou er ook voor kunnen kiezen om het diafragma iets te verkleinen naar f/2 of f/2.8.

Tegenwoordig zijn veel camera’s uitgerust met eye tracking. Dit is ideaal – want je camera gaat je hierbij helpen om altijd op de ogen scherp te stellen. Maak ook meerdere opnames achter elkaar, zo kan je achter bepalen welke foto het scherpst is.

De meeste die beginnen met portretfotografie kopen/gebruiken de 50mm f/1.8 lens. Deze lens is relatief goedkoop en heeft dus een bereik van f/1.8 als diafragma.

Bokeh effect door scherptediepte

Door het gebruik van een kleine scherptediepte krijg je snel een Bokeh effect in je foto. Op de achtergrond moet dan wel een lichtbron zijn die dit effect kan versterken. Dit kan door middel van verlichting, bijvoorbeeld kerstverlichting. Maar ook de zon die reflecteert in het water kan dit mooie Bokeh effect geven.

Macrofotografie en scherptediepte

Bij macrofotografie is de scherpte van je onderwerp én scherptediepte ontzettend belangrijk. Vooral bij macrolenzen moet je goed opletten bij het scherpstellen, slechts een millimeter ernaast zitten kan ervoor zorgen dat je onderwerp niet scherp genoeg is.

Macrofotografie en het bereiken van een kleine scherptediepte (wazige achtergrond) gaan goed samen. Omdat je namelijk heel dichtbij je onderwerp op de foto kan nemen. Wil je echter meer scherptediepte zal je een kleiner diafragma (soms wel tot f/16) moeten gaan gebruiken en wellicht ook iets meer afstand tot je onderwerp. Het is dan wel te adviseren om een statief te gebruiken, want bij een klein diafragma komt een veel minder licht binnen wat ervoor kan zorgen dat je meer bewegingsonscherpte krijgt.

Scherptediepte berekenen | Scherptediepte tabel

Om de scherptediepte te bereken kan je verschillende apps downloaden, die zowel voor Android als iPhone beschikbaar zijn. De berekening van de scherptediepte gaat middels het ingeven van je camera, het diafragma, brandpuntafstand en afstand tot je onderwerp.

Scherptediepte instellen – kleine scherptediepte | Wazige achtergrond

• Fotografeer in de A/Av-stand of M-stand
• Gebruik een groot diafragma (klein f-getal)
• Tip: hoe lager (het diafragma) hoe vager
• Zorg ervoor dat de afstand tot je onderwerp klein is
• Zoom in – hoe meer je kan inzoomen, hoe meer onscherpte je krijgt

Scherptediepte instellen – grote scherptediepte

• Fotografeer in de A/Av-stand of M-stand
• Gebruik een klein diafragma (groot f-getal)
• Tip: ideaal diafragma is bij de meeste lenzen f/11
• Meer afstand tot je onderwerp, geeft meer scherptediepte
  
  Wil je alles scherp van voor tot achter? Gebruik dan de hyperfocale afstand als methode.