Wat is ISO in de fotografie? Voor elk moment de juiste waarde!

Wat is ISO?

De afkorting ISO staat voor International Organization for Standardization en heeft weinig met fotografie te maken. Het is een organisatie die bepaalde normen vaststelt en samenwerkt met 163 landen. Maar ISO in de fotografie is een instelling van je camera die iets zegt over de lichtgevoeligheid van de sensor.

De ISO-waarde is onderdeel van de belichtingsdriehoek, en werkt dus samen met het diafragma en de sluitertijd. De lichtgevoeligheid of ISO-waarde wordt aangegeven met een getal, en hoe hoger dat getal hoe lichtgevoeliger de sensor van de camera is. De laagste ISO is meestal 100 of 200 en wordt met tussenstappen hoger. 100 – 200 – 400 – 800 – 1600 – 3200 – 6400 en hoger (afhankelijk van je camera). Maar wat betekent dit allemaal eigenlijk?

Hoe werkt ISO?

Om een goede foto te maken hebben we licht nodig. Maar soms is er niet genoeg omgeving-licht om een goede foto te kunnen maken. Wat je dan kunt doen is de ISO-waarde hoger zetten. Dan hoeft er minder (lang) licht op de sensor te vallen om een goed verlichte foto te krijgen. En dan kan de diafragma klein blijven, en de sluitertijd kort. 

Je maakt de sensor dus gevoeliger voor licht. Hierdoor heb je minder licht nodig om een goed verlichte foto te krijgen. Nadeel is wel dat hoe hoger de ISO-waarde, hoe meer kans op “ruis”. Wat dat is leg ik iets later uit.

ASA

ASA is de afkorting voor American Standardisation Association. Dit komt nog uit de tijd van de filmrolletjes. Destijds had je, net als nu met ISO, een hoog ASA getal nodig om in moeilijke lichtomstandigheden te kunnen fotograferen. Je moest dus het juiste filmrolletje kiezen en maar hopen dat je de juiste had gekozen. Gelukkig kan je tegenwoordig op een knop drukken op je camera om de ISO waarde aan te passen. 

ISO-waarde instellen

Het ligt een beetje aan de camera die je hebt, maar de ISO-waarde is altijd in te stellen in het menu. De meeste camera’s hebben overigens ook een ISO knop. Hiermee kan je samen met het instelwiel makkelijk en snel de ISO-waarde veranderen. Het is aan te raden om die combinatie knoppen te gebruiken, omdat dit veel sneller is.

ISO en ruisvorming

Nu hoor ik je denken; “Waarom die ISO niet altijd lekker hoog houden? Dan heb ik toch altijd goede foto’s?”. Helaas zit hier een groot nadeel aan. Hoe hoger je namelijk de ISO-waarde instelt, hoe meer ruis je krijgt in je foto. Het beeld wordt korrelig en ziet er minder scherp uit. Voor sommige foto’s heeft het ook wel weer zijn charme, maar over het algemeen is ruis ongewenst. 

Waarom krijg ik ruis?

Ruis ontstaat doordat de sensor de informatie die hij binnenkrijgt niet goed kan verwerken. Die ruis-korrels zijn dus eigenlijk allemaal foutjes van de sensor. Je verhoogt wel de lichtgevoeligheid van de sensor, maar het gaat hem eigenlijk daarna veel te snel. Gelukkig zijn er een aantal trucjes om geen ruis te krijgen.

Hoe krijg ik minder ruis?

Als je de ISO-waarde wilt gaan verhogen, zijn er eerst wat andere opties om te proberen om een goed verlichte foto te krijgen. 

Langere sluitertijd

Met een langere sluitertijd geef je de sensor langer de tijd om het licht op te nemen. Hierdoor hoef je de lichtgevoeligheid dus niet te verhogen. Houdt er wel rekening mee dat je met een langere sluitertijd meer kans hebt op een onscherpe foto door beweging. Daarom is het aan te raden om dan met een statief te werken.  

Groter diafragma

Als je de ISO-waarde laag wilt houden, moet je de sluitertijd langer maken. En om de sluitertijd langer te houden, moet je het diafragma op een hoog (kleine opening) getal zetten. Als je dat niet doet komt er teveel licht binnen en wordt je foto overbelicht. Een statief is hierbij nog steeds geen overbodige luxe. 

Flitser 

Je kunt natuurlijk ook gewoon extra licht toevoegen door middel van een flitser. Hierdoor kan je dus de ISO-waarde laag houden. Bijkomend voordeel is dat je niet met een lange sluitertijd hoeft te werken. Dit is handig als er veel beweging is, bijvoorbeeld tijdens het fotograferen van sporters. 

Minder ruis met grotere sensor

Met een camera met een full-frame sensor heb je veel minder last van ruis. Dit komt doordat de lichtcellen groter zijn, en dus meer ruimte innemen. Hierdoor kunnen ze een stuk beter hun werk doen, en krijg je dus minder foutjes in de foto. De hoeveelheid megapixels geeft aan hoeveel lichtcellen de sensor heeft. Hoe meer megapixels hoe meer lichtcellen. 

Welke ISO-waarde wanneer

Zoals je weet zijn er verschillende elementen die ervoor zorgen dat je een goed verlichte foto krijgt. Onthoudt dat de ISO-waarde verhogen, het laatste redmiddel moet zijn. Zoals je hierboven hebt kunnen lezen kan je op andere manier nog steeds een goede foto krijgen. Helaas is er geen duidelijke leidraad voor elke situatie, maar ik kan je wel wat tips geven. 

ISO-waarde overdag

Als je buiten bent, overdag, dan kan je de laagste ISO-waarde gebruiken (meestal is dit 100 of 200). Dit komt omdat er voldoende licht is voor de sensor. Ga je naar binnen toe, en is er dus minder licht, dan moet je de ISO gaan verhogen. Afhankelijk van hoe licht het is binnen, gebruik je een ISO-waarde van 400 tot 800.

ISO-waarde ‘s avonds 

Tijdens de schemering of ‘s nacht, moet je de ISO verhogen tot 1600 of 3200. Maar ook binnen in een donkere ruimte, denk aan een bioscoop, gebruik je een hogere ISO-waarde. Dan kan de sensor nog steeds voldoende licht opvangen. Belangrijk is dat je de foto’s tussentijds goed controleert, want nu kan je nog aanpassingen maken.

Welke ISO-waarde bij flitsen?

Als je een flitser gebruikt, dan denkt de camera eigenlijk dat het overdag is. Dus dan kan je een lage ISO gebruiken zodat je geen last hebt van ruis. 

Hoeveel ISO bij bewolkt weer?

Ook bij bewolkt weer wil je nog steeds een lage ISO hebben. Vergroot desnoods je diafragma (klein getal) zodat er meer licht naar binnen kan komen.