Wat is diafragma, en wat kan je ermee?

Wat is diafragma?

Het diafragma is een opening in je lens die je groter of kleiner kan maken. Door middel van lamellen die over elkaar heen schuiven wordt de grote van de opening bepaald. Het diafragma bepaald dus de hoeveelheid licht die er in de camera naar binnen komt. En samen met de sluitertijd en de ISO-waarde hebben we de belichtingsdriehoek. 

Vergelijk het diafragma maar met je pupillen. Overdag, als het erg licht is, zijn je pupillen heel klein omdat er dan genoeg omgevingslicht is. En omdat het anders veel te fel wordt om te kunnen kijken. Naarmate het donker wordt, worden je pupillen groter om te compenseren voor het weinige licht. En kan je dus nog steeds goed zien, zelfs bij weinig licht. De lamellen van het diafragma wordt daarom ook wel een verstelbare iris genoemd. 

Diafragma zit dus in je lens en heeft weinig met de body te maken. Elke lens heeft een andere maximale opening (hoe groot je het diafragma kan open draaien). Gelukkig wordt dat netjes aangegeven op de lens. Je kan het herkennen aan de letter f. Hoe het precies werkt leg ik iets verder uit. 

Scherptediepte

Het diafragma zorgt niet alleen voor de hoeveelheid licht dat binnenkomt, het bepaald ook de scherptediepte. Je kan ervoor kiezen om de hele foto scherp te hebben, of maar een deel. Soms wil je maar een klein deel van de foto scherp hebben, omdat de rest afleidt, bijvoorbeeld bij portretfotografie of macrofotografie. En andere keren wil je zoveel mogelijk scherp hebben, bijvoorbeeld bij landschapsfotografie. 

Diafragma-getal of f-getal

De grootte van de lensopening wordt weergegeven met een getal, het zogenaamde f-getal. Hoe lager of kleiner het f-getal, hoe groter de lensopening. Er kan dus meer licht binnenkomen op de sensor. En hoe groter het f-getal, hoe kleiner de lensopening. Dus minder licht op de sensor. 

• Groot diafragma (grote opening in de lens) = klein getal = veel licht
• Klein diafragma (kleine opening in de lens) = groot getal = weinig licht

Een handig ezelsbruggetje: lager = vager. 
Hoe lager of kleiner het f-getal, hoe vager de foto.

Wat gebeurt er als je het diafragma meer opent?

Als je het diafragma meer opent (klein getal), dan komt er meer licht binnen in de camera. Je kan dan bijvoorbeeld de sluitertijd lekker kort houden. Maar je scherptediepte wordt ook kleiner. Dat betekend dat het totale gebied dat scherp in beeld is, een stuk kleiner wordt. In het volgende deel leg ik meer uit over scherptediepte.

Hoe werkt scherptediepte?

Als je op een bepaald punt scherpstelt, dan is het niet alleen dat specifieke punt wat scherp is. Er zit nog een gebied voor en na dat ook scherp is. Dat gebied wat scherp is, dat noemen we de scherptediepte. En hoe groot dat gebied is, dat ligt aan een aantal punten. Namelijk: diafragma, het brandpunt en de afstand.

Met een grote scherptediepte (klein diafragma, groot getal), is dat totale gebied dat scherp is groot. En met een kleine scherptediepte (groot diafragma, klein getal), is dat gebied dus klein. 

Misschien heb je wel eens gehoord van bokeh. Met bokeh wordt er een bepaalde onscherpte in je foto’s bedoelt. Het is een soort meter. Je wilt een zo rustig mogelijke achtergrond waarin de kleuren allemaal vervagen. Helemaal goed is als er lichtjes te zien zijn die heel mooi vervagen op de foto.

Hoe krijg ik meer scherptediepte?

Wil je meer of zoveel mogelijk scherptediepte krijgen, dan zijn er een aantal dingen waar je op kan letten. 

• Gebruik een groothoeklens.
• Gebruik een klein diafragma (groot getal).
• Zorg dat je zoveel mogelijk bent uitgezoomd.
• Meer afstand tot je onderwerp. 

Hoe gebruik je diafragma?

Wat je het beste kunt doen als je nog wilt oefenen met het diafragma, is de diafragmaprioriteit-stand gebruiken. Die wordt aangegeven met de letter A of Av. Hiermee kan je zelf gemakkelijk het diafragma aanpassen en je camera past dan de sluitertijd en de ISO-waarde aan. In theorie heb je dan nog steeds altijd een goede foto. Je kan ook de sluitertijd zien veranderen als je het diafragma aanpast. 

Wil je zelf ook meer kunnen spelen met de sluitertijd bijvoorbeeld, dan moet je volledig manueel gaan (de M-stand). Hiermee kan en moet je zelf alles instellen, je camera zal je dan niet meer helpen. Maar het is wel de beste manier om je camera te leren kennen. 

Diafragma instellen

Als je de diafragmaprioriteit-stand gebruikt, dan kan je vaak heel gemakkelijk die aanpassen door aan een wieltje op je camera te draaien. Gebruik je de M-stand, dan ligt het aan welke camera je hebt hoe je de instellingen aanpast. Maar daar is meestal een snelmenu voor. 

Wat is het beste diafragma?

Het beste diafragma bestaat helaas niet, want het ligt helemaal aan de situatie en aan wat je wilt gaan fotograferen. Maar per situatie bestaat er wel een uitgangspunt om mee te beginnen. Hierna geef ik wat tips, let wel op dat je hier niet te veel aan vast blijft houden maar vooral blijft spelen met de instellingen.

Diafragma bij portretfotografie

Bij portretfotografie wil je het onderwerp scherp op de foto. Je wilt dat de omgeving niet gaat afleiden. Je kiest bij portretfotografie dus vaak voor een klein diafragma omdat je het onderwerp scherp wilt hebben en de achtergrond mag wazig zijn. Het ligt er natuurlijk wel aan of je een of meerdere personen op de foto wilt zetten. Bij een te klein diafragma, bijvoorbeeld f/2.8, wordt alles buiten het scherpstelpunt al snel wazig en dan kan het voorkomen dat niet alle personen scherp op de foto staan.

• 1 persoon/gezicht: f/4 of f/5.6
• Gezin: minimaal f/8
• Grote groep: f/11

Diafragma bij landschapsfotografie

Bij landschapsfotografie wil je over het algemeen alles op de foto scherp van voor tot achter. Je hebt dan veel scherptediepte nodig. Je stelt hier dus een klein diafragma (groot getal) in. Met f/11 haal je de maximale scherpte. Maar wil je bijvoorbeeld de zon of lantaarnverlichting als ster op de foto, dan zal je het diafragmagetal nog wat moeten verhogen naar f/16 of f/22.

Welk diafragma bij nachtfotografie?

Ook bij nachtfotografie wil je vaak veel scherp hebben. Maar omdat je vaak een groothoeklens gebruikt is scherptediepte minder belangrijk. Dus je kan prima een kleiner diafragma gebruiken (bijvoorbeeld f/11). En zoals je hierboven hebt kunnen lezen krijg je een leuk effect op de verlichting. 

Diafragma bij macrofotografie

Bij macrofotografie kan het diafragma enorm verschillen. Wil je een bloem met een wazige achtergrond, dan kies je al snel voor een laag getal. Maar wil je een insect helemaal scherp op de foto, dan zal je voor een groot getal (klein diafragma) moeten kiezen om alles van de insect scherp op de foto te krijgen.

Welke sluitertijd bij welk diafragma?

Misschien dat je deze vraag al een beetje kan beantwoorden na het lezen van dit artikel. Sluitertijd en diafragma gaan vaak hand in hand. Ze werken goed samen, maar dat betekent dat als je de ene aan past, je eigenlijk bijna altijd de andere ook moet aanpassen. 

Laten we er vanuit gaan dat het overdag is en er genoeg licht aanwezig is. Als je dan het diafragma kleiner maakt (groot getal), dan komt er minder licht binnen. Wil je dan een goed belichte foto hebben, dan zal je de sluitertijd moeten gaan verhogen. De sluiter blijft dan lang genoeg open zodat er genoeg licht op de sensor kan komen. 
Maak je het diafragma groter, dan kan je dus de sluitertijd een stuk korter houden. 

Ik hoop dat je nu niet meer de vraag “Wat is diafragma” hoeft te stellen en alles weet om de juiste diafragma instellingen te gebruiken voor de perfecte foto’s

Veel plezier! #blijfklikken

Leer meer over belangrijke fotografie begrippen in onze kennisbank.