De regel van derden

Waar komt de regel van derden vandaan?

De regel van derden wordt als eerste genoemd in 1797. Het ging toen natuurlijk niet over fotografie. In de plaats daarvan ging het over schilderen, maar die twee lijken erg op elkaar. De regel ging toen voornamelijk over de balans tussen donker en licht. Toentertijd werd gezegd dat je de beste balans krijgt door de regel ⅓ – ⅔ te gebruiken.

Later werd het uitgebreid door dezelfde regel ook te gebruiken voor warme kleuren en koude kleuren. Het voorbeeld van een landschap werd erbij gebruikt. Daarbij heb je ⅓ land en ⅔ water, wat samen weer ⅓ van het totale beeld is. Je houdt dan ⅔ over voor de lucht. Ik realiseer me dat dit allemaal erg vaag klinkt, maar ik ga het je (hopelijk) makkelijk maken.

Hoe werkt de regel van derden?

In de wereld van de fotografie is het gelukkig een stuk makkelijker. Met de regel van derden delen we het beeld in negen gelijke vakken. Hierdoor krijgen we vier strepen te zien; twee horizontaal en twee verticaal. Door je onderwerp op een lijn te plaatsen, is je foto een stuk fijner om naar te kijken. Of door bijvoorbeeld de horizon op een van de horizontale lijnen te plaatsen, in plaats van in het midden, wordt je foto ook interessanter. 

Door je onderwerp op een kruispunt te plaatsen, creëer je een nog sterker beeld. Als we naar een foto kijken zijn we geneigd om net buiten het midden te focussen. Daarom zijn die kruispunten zo sterk. Het zou nog makkelijker kunnen: als je het onderwerp maar uit het midden houdt, creëer je al een fijne foto die in balans is.

Waarom is de regel van derden zo goed?

De regel van derden zorgt voor twee dingen:

1. Balans
2. Dynamiek

Door belangrijke elementen op een kruispunt of op een derde te plaatsen, is de foto in balans. De regel van derden zorgt voor genoeg lege ruimte in de rest van de foto. Dit ziet er goed uit, maar voelt ook fijn als je naar de foto kijkt.

Een foto met het onderwerp netjes in het midden is vaak saai en erg statisch. De kijker kijkt naar de foto, ziet het onderwerp in het midden en is weer klaar. Door de regel van derden te gebruiken, wordt het beeld dynamischer; de kijker kan wat meer door het beeld heen kijken. 

Onderzoek heeft uitgewezen dat deze compositieregel volgt hoe wij natuurlijk naar een foto kijken. We kijken eerst naar de plaatsen waar de vier kruispunten zijn, in plaats van precies in het midden. Dus het werkt samen met wat we eigenlijk altijd onbewust doen. 

Hoe gebruik je de regel van derden?

Omdat het zo’n fijne regel is om te gebruiken, hebben fabrikanten van camera’s iets bedacht om ons te helpen. Je kan namelijk er voor kiezen om een grid overlay te gebruiken. Dan zie je op je scherm de verdeling van de regel van derden. Hierdoor kan je heel makkelijk zien of je op de juiste plek zit of dat je de horizon netjes recht hebt bijvoorbeeld. 

De regel van derden in portretten

Ook in portretten is de regel van derden prima te gebruiken. Positioneer de persoon aan een kant van de foto in plaats van in het midden. Als de persoon niet recht in de camera kijkt, zorg dan dat de meest lege ruimte zich bevindt daar waar de persoon naartoe kijkt. 

Als de foto van wat verder weg is genomen, plaats dan het hoofd op een kruising. Is het meer een close-upfoto, zorg dan dat de ogen zich bevinden op een lijn of kruising, omdat we als eerste op de ogen focussen. 

De regel van derden in landschappen

Landschapsfoto’s hebben vaak geen duidelijk onderwerp. Toch is de regel van derden ook hier perfect voor. Plaats de horizon langs een van de twee horizontale lijnen. Anders kan het al snel lijken alsof de foto uit twee delen bestaat. Het grid op je camera of telefoon is hiervoor erg handig. Zo zorg je ervoor dat je de horizon netjes recht vastlegt. 

Als er meer elementen zijn, zoals bergen of een kustlijn, kan je het beeld bijvoorbeeld in drieën delen. Denk aan een deel strand, een deel zee en een deel lucht. Probeer ook een ander object erbij te plaatsen, iets wat zich meer op de voorgrond bevindt, bijvoorbeeld een boom of een hutje. Hierdoor krijgt je foto meer diepte. Ook hier pas je de regel van derden op toe, natuurlijk.

De regel van derden in de natuur

Bij wildfotografie zorg je weer dat de kop of de ogen van het dier zich op een kruispunt bevinden. Als het dier een kant op kijkt, zorg dan voor voldoende ruimte aan die kant van de foto. Is de foto van verder weg gemaakt, plaats dan het dier uiteraard op een derde. Bij bloemen ziet het er mooi uit als de steel langs een van de lijnen omhoog gaat. De bloem zelf bevindt zich dan mooi op een kruispunt. 

De regel van derden voor beginners

Je hoeft geen hele uitgebreide kennis te hebben van de regel van derden om hem te kunnen gebruiken. Ik zal je wat tips geven.

1. Gebruik het grid. De meeste camera’s of telefoons hebben de optie om een overlay te laten zien van de regel van derden. Dat is perfect om snel foto’s te schieten met gebruik van deze regel.
2. Houd het onderwerp hetzelfde. Plaats hetzelfde onderwerp op verschillende plaatsen op het grid. Plaats het wel elke keer netjes op een lijn of kruis, maar probeer alles uit.
3. Plaats in het midden. Om goed het verschil te kunnen zien, maak je ook een foto met het onderwerp precies in het midden.
4. Maak veel foto’s. Om er goed achter te komen wat wel en niet werkt, is het belangrijk om veel foto’s te nemen. Later kijk je alles na om erachter te komen wat je het mooiste vindt.
5. Laat zien. Laat je foto’s zien aan iemand die al langer foto’s maakt en vraag welke diegene het beste vindt.
6. Bewerk je foto’s. Als het tijdens het foto’s maken toch niet helemaal is gelukt, kan je altijd de foto’s bewerken. Ook dan kan je vaak dezelfde grid overlay krijgen in de opties in je bewerkingsprogramma.  

Waarom je de regel van derden niet altijd moet gebruiken

Nu je precies weet hoe je deze regel moet gebruiken, is het belangrijk om hem niet altijd te gebruiken. Regels zijn er om te breken, zeggen ze. Wat ik wil zeggen is dat je niet altijd de regel van derden nodig hebt om een mooie foto te maken. Dus blijf ook zeker andere manieren proberen. Maak meerdere foto’s op verschillende manieren en gebruik ook de andere composities.