Wat is een sensor?

Een beeldsensor is een elektronisch onderdeel dat bestaat uit verschillende lichtgevoelige elementen. Hiermee worden optische beelden vastgelegd en omgezet in een digitaal beeld.

Oude camera’s maakte gebruik van een filmrolletje. De film werd kort blootgesteld aan het licht wat binnenkwam via de lens, zodat het beeld erop kwam te staan. Tegenwoordig is deze film vervangen door een sensor (ook wel beeldsensor genoemd). Maar eigenlijk werkt het nog bijna net zo. De belangrijkste onderdelen van een digitale camera zijn dan ook de lens en de sensor. 

Wat doet de sensor van een camera en hoe werkt hij?

De sensor ziet het licht dat binnenkomt via de lens, en vertaald dat naar een digitaal beeld wat wordt opgeslagen op een geheugenkaartje. Dat doet hij door middel van pixels die op de sensor zitten, deze kunnen licht en kleur opvangen. Per megapixel zitten er 1 miljoen pixels op de sensor. Je zou dus denken dat hoe meer megapixels hoe beter.

Helaas is dat in de praktijk niet zo makkelijk. Hoe meer pixels er op de sensor zitten, hoe meer kans er namelijk is op ruis. Die ruis ga je zien als je de ISO waarde omhoog gooit, en het komt dus doordat er te veel pixels te dicht op elkaar zitten. 

Verschillende sensor formaten en sensor afmetingen

De grote van de sensor zegt ook iets over wat er daadwerkelijk wordt vastgelegd en op de geheugenkaart wordt gezet. Met een kleinere sensor krijg je een uitsnede van het beeld. 

Full frame

Het grootste formaat sensor wordt full frame genoemd. En de grootte komt overeen met het frame van een oude 35mm film, namelijk 36×24mm. Alles wat je met een full frame camera door de zoeker ziet wordt ook daadwerkelijk opgeslagen als foto, er is dus geen uitsnede. Maar hierdoor moet je zelf wel dichterbij je onderwerp gaan staan wil je deze beeldvullend krijgen. 

Vaak is de beeldkwaliteit een stuk beter omdat de pixels meer ruimte krijgen op een grotere sensor. Helaas is door de full frame sensor wel de camera zelf een stuk groter en zwaarder. 

APS-C

APS-C staat voor Advanced Photo System type C, en is de meest populaire beeldsensor die er gebruikt wordt in de consumenten camera’s. Deze sensor is kleiner dan de full frame dus je krijgt een uitsnede van wat je door de zoeker ziet. Hierdoor krijg je een meer ingezoomd beeld waardoor je onderwerp altijd groter op de foto komt. Vergeleken met een full frame camera hoef je dus minder dicht op je onderwerp te gaan staan.

MFT

Dit is de kleinste sensor van de drie en staat voor Micro Four Thirds. Hij is ook bijna een vierde van een full frame sensor. Ook hier krijg je een uitsnede van wat je ziet, en is je onderwerp meer beeldvullend. Die uitsnede ten opzichte van een full frame noemen we de cropfactor. Wat het precies is en wat het betekent leg ik later in het artikel uit. 

En nog kleiner

Er zijn nog meer formaten in sensoren die ik niet ga behandelen. Dit omdat ze nog kleiner zijn en over het algemeen alleen gebruikt worden in compact-camera’s of smartphones. Ook is door het kleine formaat van de sensoren, en de hoeveelheid pixels die erop moeten, de kwaliteit van de foto’s een heel stuk minder. 

Wat is cropfactor?

Een cropfactor krijg je als de camera een kleinere sensor heeft dan full frame, dat wordt dan een cropcamera genoemd. De cropfactor geeft dan aan hoe groot (of eigenlijk hoe klein) de sensor is ten opzichte van een full frame sensor. 

Maar er gebeurd meer. Ik heb het al even snel gehad over een meer ingezoomd beeld, en een beeldvullend onderwerp, maar wat betekend dat precies?

Wat doet een cropfactor?

Hiernaast zie je een cirkel met daarin een aantal rechthoeken. Dit stelt een lens voor (cirkel blauw) en de beelden die worden vastgelegd (rechthoeken) met de verschillende grootte sensoren. De rode, en grootste, rechthoek stelt de full frame camera voor. Deze legt dus het meeste vast van het beeld. 

Een cropcamera heeft een kleinere sensor, dus er wordt minder van het totale beeld vastgelegd. De groene rechthoek geeft ongeveer de grote van een APS-C sensor weer, en de oranje rechthoek de grote van een MFT sensor. 

Verwar dit allemaal niet met de uiteindelijke grote van de foto, die blijft hetzelfde. Maar wat er op de foto terecht komt verschilt dus best een hoop per sensor. Daarom wordt de foto met een cropcamera als het ware meer ingezoomd, en wordt je onderwerp groter vastgelegd op de foto, dus meer beeldvullend. 

Cropfactor per sensor-grootte

De cropfactor wordt aangegeven met een getal en hoeven we gelukkig niet zelf uit te rekenen. Maar met de cropfactor kunnen we wel andere dingen uitrekenen. Dingen die van belang zijn voor onze lenzen die we gaan gebruiken.

Zoals je kan zien staat de APS-C sensor twee keer in het rijtje. Dat komt doordat Canon zijn sensoren zelf produceert en vast houdt aan een iets andere maat. Hierdoor is ook de cropfactor iets anders. Terwijl Nikon de sensoren van Sony gebruikt, en beide dus dezelfde cropfactor hanteren. 

Cropfactor en het brandpunt / zoombereik van je lens

Een objectief heeft altijd een bepaalde brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 50mm. Als je die zou gebruiken op een full frame camera, dan is dat nog steeds 50mm. Maar als je diezelfde lens zou gebruiken op een cropcamera met een APS-C sensor, dan wordt de brandpuntsafstand een stuk groter. Hoeveel groter is makkelijk uit te rekenen met de cropfactor. Je neemt namelijk de brandpuntsafstand maal de cropfactor. In dit voorbeeld wordt dat dus 50 × 1.5 = 75 mm. Je objectief gaat zich dus gedragen als een 75mm lens. 

Bij een zoomlens werkt het net zo. Stel je hebt een lens van 70-200mm, en die gebruikt je op dezelfde cropcamera. Dan wordt het dus 105-300mm. Houd daar dus rekening mee als je een cropcamera hebt en een nieuwe lens gaat aanschaffen. 

Er zijn ook objectieven die speciaal gemaakt zijn voor een bepaalde cropcamera. Daarmee veranderd de brandpuntsafstand niet en hoef je dus ook de rekensom niet op los te laten. 

Cropfactor per model camera

Om het je wat makkelijker te maken heb ik een handig schema gemaakt. Hierin kan je gemakkelijk zien welke sensor, en dus cropfactor, gebruikt wordt per camera.

Cropfactor Nikon Camera’s 

Cropfactor Canon Camera’s

Cropfactor Panasonic Camera’s

Cropfactor Olympus Camera’s

Cropfactor Fujifilm Camera’s

Cropfactor Sony Camera’s

Wat is het verschil tussen full frame en cropfactor?

Het verschil tussen een full frame camera en een cropfactor camera of cropcamera zit hem dus in wat er daadwerkelijk wordt vastgelegd. Bij een full frame camera wordt alles wat je door de zoeker ziet vastgelegd op je geheugenkaartje. Bij een cropcamera wordt er maar een deel vastgelegd. Hoeveel er wordt opgeslagen ligt aan de grote van de beeldsensor. Hoe kleiner de sensor, hoe minder er van het totale beeld wordt vastgelegd.

Maar er zijn meer verschillen. In het volgende stuk vertel ik meer over de voor- en nadelen van een full frame camera en een cropcamera. Daar komen heel duidelijk de verschillen naar voren. En hopelijk helpt het jou met de juiste keuze maken.

Voordelen en nadelen van een full frame camera

Als je overweegt een full frame camera aan te schaffen, is het goed om de verschillen duidelijk op een rijtje te hebben. Zeker omdat het nogal een investering is. 

Voordelen van een full frame camera

Betere foto’s bij weinig licht en minder snel ruis.

Doordat de sensor lekker groot is krijgen de pixels optimaal de ruimte (ervan uit gaan dat de sensor niet volgepropt zit). Hierdoor kan je ook bij een hogere ISO waarde perfect foto’s blijven maken en heb je veel minder snel kans op ruis.

Zoveel mogelijk op de foto.

Met een full frame camera wordt alles wat je door de zoeker ziet, vastgelegd op je geheugenkaartje. Er komt dus zoveel mogelijk op de foto. Dit wil je bijvoorbeeld hebben met landschapsfotografie. Maar ook voor interieurfotografie is een full frame camera erg fijn.

Scherptediepte.

Je kan minder scherptediepte bereiken dan met een kleinere sensor. Dit betekend dat je de achtergrond lekker onscherp kan maken. Wat erg mooi is met macrofotografie. Maar ook bij portretfoto’s is dit erg fijn. 

Groot dynamisch bereik.

Door het grotere dynamische bereik kan je veel betere foto’s maken als er een groot contrastverschil is. Je ziet dan veel meer details dan als je camera een minder dynamisch bereik heeft. 

Nadelen van een full frame camera

Duurder in aanschaf, ook de lenzen.

Een full frame sensor is helaas duurder om te maken. Daarom zijn deze camera’s ook een stuk duurder is aanschaf. Ook de objectieven zijn duurder omdat je alleen lenzen geschikt voor een full frame camera kan gebruiken. 

Groter en zwaarder door grotere sensor.

Een grotere sensor betekent ook een grotere camera. En omdat de sensor groter is, moet de spiegel (als je een spiegelreflexcamera koopt) ook groter zijn. Hierdoor wordt de camera ook zwaarder. Dit hoeft niet altijd een nadeel te zijn. Sommige mensen vinden het fijn om een grotere camera vast te hebben.

Kans op lensfouten bij goedkopere lenzen.

Doordat een full frame camera zoveel mogelijk van het beeld vastlegt, heb je met goedkopere lenzen kans op lensfouten. Je krijgt dan donkere hoeken. Omdat de hoeken van de foto dan te dicht op de rand zitten (zoals je hebt kunnen zien in de tekening bij Wat is cropfactor?).

Voordelen en nadelen van een cropcamera

Ook een cropcamera heeft voordelen en nadelen, dus die zetten we handig onder elkaar. 

Voordelen van een crop camera

Goedkoper in aanschaf.

Doordat een sensor van een cropcamera een stuk kleiner is, is deze dus ook een stuk goedkoper om te maken. De uiteindelijke camera is dan ook een stuk goedkoper. Ook heb je objectieven die speciaal geschikt zijn voor cropcamera’s, buiten de normale lenzen natuurlijk, die je ook gewoon kan gebruiken. 

Kleiner en lichter door kleinere sensor.

Een kleinere sensor betekent automatisch ook een kleine camera, de body hoeft dus niet zo groot te zijn. Voor mensen met grotere handen hoeft dit niet altijd een voordeel te zijn. Daar kan een kleinere camera onhandig worden.

Meer ingezoomd beeld, dus minder zoom nodig met de lens. Fijn bij sportfotografie.

Zoals je hebt kunnen lezen in het hoofdstuk Wat is cropfactor?, zorgt een kleinere sensor ervoor dat er minder van het totale beeld wordt vastgelegd. En je dus automatische een meer ingezoomde foto krijgt. Het objectief wat je gebruikt hoeft dus niet zo’n grote brandpuntsafstand te hebben, want daar zorgt de cropfactor voor. 

Nadelen van een crop camera

Sneller ruis doordat pixels dichter op elkaar zitten.

Omdat er nog steeds genoeg pixels op de sensor moeten zitten, maar er eigenlijk minder ruimte voor is, heb je helaas sneller kans op ruis. Dus in donkere omstandigheden kan je minder goede foto’s maken.

Scherptediepte. 

Met een cropcamera kan je helaas minder spelen met de scherptediepte. Het is wel mogelijk om een wazige achtergrond te krijgen, maar niet zo veel als met een full frame camera.

Groothoeklens. 

Met een groothoeklens wil je natuurlijk een zo breed mogelijk beeld. Helaas wordt het met een cropcamera minder breed door de cropfactor. Je bereik is dus minder weids. 

Welke sensor heb je nodig?

Als eerste moet je natuurlijk weten welke camera het beste geschikt is voor wat je wilt gaan doen. Daarna kan je gaan kijken welke sensor daar het beste bij past. Bij de voor- en nadelen hierboven heb je al kunnen lezen welke beeldsensor waarvoor het beste geschikt is. Maar ook je budget speelt mee. En misschien je niveau in de fotografie. Want met een full frame camera ga je niet vanzelf betere foto’s maken. 

Welke beeldsensor is het beste?

Vaak zeggen mensen dat een full frame camera het beste is, of dat full frame alleen voor professionals is, maar daar ben ik het niet mee eens. De ene sensor is niet perse beter dan de andere. Het ligt eraan wat je ermee wilt bereiken. Dus bedenk goed wat je verwachtingen zijn en wat je met je foto’s wilt gaan doen, en kies daar de juiste camera voor.